અર્ધ મત્સ્યેન્દ્રાસન : હઠયોગ પરંપરાના મહાન યોગી મત્સ્યેન્દ્રનાથના નામ પરથી આ આસનનું નામ આપવામાં આવ્યું છે. યોગી મત્સ્યેન્દ્રનાથે આ આસન વિકસિત કર્યું હતું માટે આ આસનને એમનું નામ આપવામાં આવ્યું છે. પરંપરાપગત મત્સ્યેન્દ્રાસન પ્રમાણમાં અઘરું હોવાથી અર્ધ મત્સ્યેન્દ્રસન કરવામાં આવે છે.

મૂળ સ્થિતિ : સીધા પગ રાખી બેસવું.

પદ્ધતિ :

• બંને પગ સીધા લંબાવીને બેસો.
• હવે, જમણા પગને ઘૂંટણમાંથી વાળી તેની એડી ડાબી બાજુના નિતંબને અડે તે રીતે રાખો.
• ત્યારબાર ડાબા પગને પણ ઘૂંટણમાંથી વાળીને ઊંચો કરી તેના પગનો પંજો જમણા પગના ઘૂંટણ આગળ સ્થિર કરો.
• હવે, જમણા હાથની બગલમાં ડાબા પગના ઘૂંટણને દબાવો. જમણા હાથથી ઊભા પગનો અંગૂઠો પકડો.
• ડાબા હાથને પાછળની તરફ પીઠ પાછળ લઈ જઈ સાથળને પકડવાની કોશિશ કરો.
• કમરને સીધી રાખો.
• ગરદનને પાછળ તરફ ઘૂમાવો.
• દાઢીને ખભા નજીક લાવવા પ્રયત્ન કરો.
• થોડીવાર આ સ્થિતિમાં રહ્યા પછી મૂળ સ્થિતિમાં પાછા આવો.

ધ્યાનમાં રાખવાની બાબતો :

• શ્વાશોછશ્વાસ સામાન્ય રાખો.
• મનને કરોડ પર કેન્દ્રિત કરો.
• બિનજરૂરી તણાવમાંથી મુક્ત રહો.
• પીઠ કે કરોડમાં ઓપરેશન કરાવ્યું હોય તેમણે કોઈ નિષ્ણાતની સલાહ મુજબ આ આસન કરવું.
• સગર્ભા સ્ત્રીઓએ આ આસન ન કરવું.

ફાયદા :

• પેટને વ્યાયામ મળે છે.
• જઠરાગ્નિ પ્રદિપ્ત થાય છે.
• આ આસનના અભ્યાસથી સૂર્ય અને ચંદ્ર નાડીમાં સંકલન આવે છે.
• કરોડરજ્જુની નાડીઓમાં મૂળ લોહીને ખેંચે છે.
• ગરદન અને હાથને આંતરિક મસાજ મળે છે.
• કરોડ અને પેટના સ્નાયુઓ મજબૂત બને છે.
• લલીચાપણું મળે છે.
• આંતરડા મજબૂત બને છે.
• કબજીયાતની તકલીફમાં રાહત થાય છે.