કલ્પના ચાવલા: એક આકાશને સર કરવાનો સંકલ્પ

૧૯૬૨માં હરિયાણાના કરનાલમાં જન્મેલી કલ્પના ચાવલા, એક નાનકડી મોન્ટો તરીકે જાણીતી, પિતા બંસારીલાલ અને મા સંયોગિતા ચાવલાની ચોથી સંતાન હતી. નાનપણમાં જ તેને તારાઓ, આકાશ, અને વિમાનો પ્રત્યે આકર્ષણ હતું. આકર્ષણ માત્ર રસ તરીકે નહોતું, પણ એક અનોખા ભાવના અને ઉત્સુકતામાં ડૂબેલું હતું. નાનપણમાં જ્યારે તે સ્કૂલમાં દાખલ થયા, ત્યારે તેનું નામ પસંદ કરવાનું કહેવામાં આવ્યું. આ નાનકડી મોન્ટોએ પોતાના માટે “કલ્પના” નામ પસંદ કર્યું, અને તે રીતે એક એવા કારકિર્દી અને સ્વપ્નનું નામ રાખી લીધું, જે એક દિશા અને સંકલ્પનું પ્રતિબિંબ બન્યું.

બાળકનો ઊંચી ઉડાનનો સંકલ્પ

કર્ણાલમાં નાનપણથી જ કલ્પનાને આકાશની ગતિશીલતાનો મોહ હતો. તે જમવાનું કે રમવાનું છોડીને અનેક વાર વિમાનો અને અંતરિક્ષયાનોની કલ્પના સાથે ભળી જતી. તે હંમેશાં મોટા સપના જોતી – અને વિમાનોને માત્ર ઉડતું જોવામાં નથી, પરંતુ તેને ચલાવવાનો અને આખા વિશ્વનો અદ્દભુત અનુભવ મેળવવાનો મનોમન સંકલ્પ કર્યો.

શાળામાં તે શાનદાર વિદ્વાન રહી. તેની આંખોમાં સાતત્યથી એક ઉત્સુકતા અને શોધભાવ રહેતો હતો. તે અંતરિક્ષ, ગ્રહો, અને વાયુમંડળના કાર્ય વિશે દરેક વિગતો જાણી લેવા તૈયાર હતી. ટાગોર પબ્લિક સ્કૂલમાં અભ્યાસ પૂર્ણ કર્યા પછી, તેણે ઇજનેરીના ક્ષેત્રમાં આગળ વધવાનો નિર્ણય કર્યો. આ સમયકાળમાં, એરોસ્પેસ એન્જિનિયરિંગમાં અભ્યાસ કરવું ખૂબ અઘરું અને અનોખું માનવામાં આવતું, ખાસ કરીને મહિલાઓ માટે. પરંતુ કલ્પનાએ ચુનોતી સ્વીકારી અને ૧૯૮૨માં પંજાબ ઇજનેરી કોલેજમાં એરોનોટિકલ એન્જિનિયરિંગમાં બેચલર ડિગ્રી મેળવી.

અવિરત અભ્યાસ અને વૈશ્વિક યાત્રા

કોઈ મર્યાદાઓએ કે તકલીફોએ કલ્પનાને કદી રોકી ન હતી. તે વધુ શીખવા માટે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સની યાત્રા પર રવાના થઈ અને ટેક્સાસ યુનિવર્સિટીમાં એરોસ્પેસ એન્જિનિયરિંગમાં માસ્ટર્સ ડિગ્રી મેળવવા માટે પ્રજ્ઞાપૂર્વક અભ્યાસ કર્યો. ૧૯૮૮માં કોલોરાડો યુનિવર્સિટીમાંથી Ph.D. પ્રાપ્ત કરી, અને તેના નામે “અંતરિક્ષયાત્રી” બનવા માટેનો માર્ગ મોકળો કર્યો.

નાસા સાથેનો સફર: એક ભારતીય મહિલા અંતરિક્ષયાત્રિ

૧૯૯૪માં, નાસાએ અંતરિક્ષયાત્રા માટે ભારતના આ ગરવી દીકરીની પસંદગી કરી. ૧૯૯૬માં, તેણીએ નાસાના મિશન STS-87 સાથે અંતરિક્ષ મિશનમાં ભાગ લીધો. આ મિશન અંતર્ગત કલ્પના ચાવલાએ પૃથ્વીની પરિભ્રમણકક્ષામાં અનેક વખત વિમાન ચલાવ્યું, જેમાં ૨૫૨ ચક્કરો લગાવ્યા અને લગભગ ૧૦.૪ કરોડ માઇલનું અંતર કાપ્યું. આ મિશનમાં, તેમણે રોબોટીક આર્મના મુખ્ય ઓપરેટર તરીકે સેવા આપી હતી.

કલ્પનાના સૌમ્ય અને ઊંચા શૈલીના કારણે, નાસામાં તેમના સાથીઓ અને અધિકારીઓ તેમના પર અત્યંત વિશ્વાસ કરતા હતા. તેમના પ્રથમ મિશન દરમિયાન તેમણે પૃથ્વી ઉપરથી જોવા મળતા દ્રશ્યો અને તે અનુભવનું વર્ણન કર્યું, જેને સાંભળીને સૌ કોઈ આનંદિત થઈ જતો. તેમણે આકાશમાં વિમાનોને નમ્રતાથી નેહફેરથી ચલાવવાનો સ્વપ્ન જીવંત રીતે અનુભવીને પૂર્ણ કર્યો.

નાસાનું અંતિમ મિશન અને કલ્પનાની સફરની અંતિમ ઘડીઓ

૨૦૦૩માં, નાસાએ ક્લપનાને બીજા મિશન માટે પસંદ કરી અને STS-107 મિશન માટે અંતરિક્ષયાત્રા પર મોકલી. ૧૬ જાન્યુઆરી ૨૦૦૩ના રોજ કાલ્પનાએ અને તેના અન્ય સાત સાથીઓએ કોલમ્બિયા અંતરિક્ષયાનમાં અંતરિક્ષમાં સફર શરૂ કરી. મિશન દરમિયાન તેમણે વિજ્ઞાન અને પ્રોજેક્ટસ સાથે સંકળાયેલા વિવિધ પ્રયોગો પણ કર્યા.

એક શાનદાર મિશન પૂર્ણ કરીને ૧ ફેબ્રુઆરી ૨૦૦૩ના રોજ કોલમ્બિયા પૃથ્વી પર પરત ફરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું હતું. આ સમયે તેઓ પૃથ્વીથી લગભગ ૨,૦૦,૦૦૦ ફૂટની ઊંચાઈ પર અને લગભગ ૨૦,૦૦૦ કિમી પ્રતિ કલાકની ઝડપે હતા. જોકે, આ અવકાશયાન સાથે શુક્રદિનની સવારે દુર્ઘટના સર્જાઈ અને માત્ર ૧૬ મિનિટ પહેલાં નાસાએ તેમનો સંપર્ક ગુમાવી દીધો.

ભારતીય મહિલાઓ માટે ઉડાનની પ્રેરણા

કલ્પનાનો આકસ્મિક અવસાન દેશ અને વિશ્વ માટે એક અઘાતક ઘટકો હતો. તેમનું અચાનક જવું સમગ્ર વિશ્વ માટે એક મોટું શોક હતું, પરંતુ તેમનું જીવન એક અનોખું પ્રેરણા સ્ત્રોત બની રહ્યું. તેમની સાહસિકતા, મહેનત અને વિશ્વાસે મહિલાઓને આકાશ સર કરવા પ્રેરણા આપી.

આજે, કલ્પના ચાવલા દરેક ભારતીય મહિલા માટે એક ઉદાહરણ છે કે, જો તમારું સંકલ્પ મજબૂત હોય તો તમે કોઈપણ ક્ષેત્રમાં યશ મેળવી શકો છો.