પરિચય અને પરિવાર

દાદા ખાચર (ઉત્તમસિંહ) નો જન્મ 1800માં ભાવનગર રાજ્યના ગઢડા તાલુકામાં એભલ ખાચર અને સોમદેવીના ઘરમાં થયો. તેમના પિતાનું નામ એભલ ખાચર હતું અને માતાનું નામ સોમદેવી. તેમના પરિવારના તમામ સભ્યો સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના અનુયાયી હતા, અને તેમની ભક્તિ અને સેવા માટે દાદા ખાચર વિખ્યાત રહ્યા.

સ્વામિનારાયણનો ગઢડા પધારાવું

સંવત 1861, મહા સુદ 11 (10 ફેબ્રુઆરી 1805) ના દિવસે સહજાનંદ સ્વામી (ભગવાન સ્વામિનારાયણ) ગઢડા આવ્યા. એભલ ખાચર અને દાદા ખાચરની પ્રગાઢ ભક્તિ અને આગ્રહને માન આપી ભગવાન સ્વામિનારાયણે ગઢડા ખાતે સત્યસંગનું કેન્દ્ર સ્થાપિત કર્યું અને 28 વર્ષ સુધી ત્યાં રહ્યા. દાદા ખાચરના દરબારને ‘ગઢ’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જે ગઢપુરમાં આજે પણ છે અને એક પવિત્ર સ્થળ તરીકે પૂજાય છે.

દાદા ખાચરની ભક્તિ અને ભાવ

દાદા ખાચરની સ્વામિનારાયણ પ્રત્યે અખંડ ભક્તિ અને સત્સંગ પ્રત્યેનો લગાવ તેમને ભક્તિમાં શ્રેષ્ઠ સ્થાન અપાવે છે. સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયમાં તેમની માન્યતા અને પ્રતિષ્ઠા આજે પણ અખંડિત છે.

દાદા ખાચર: સમર્પણ અને શ્રદ્ધાનું પ્રતિક

શ્રી દાદા ખાચરે ભક્તિ, જ્ઞાન, ધૈર્ય, અને આજ્ઞાપારકતાના ગુણોથી પ્રેરાઈ સહજાનંદ સ્વામી (શ્રીજી મહારાજ)ને પોતાના આત્મીય માન્યા. તેઓએ ગઢડાના પોતાના અડધા રાજ્યનો ત્યાગ કરી સંપ્રદાયને અર્પણ કર્યું અને સમગ્ર જીવન સહજાનંદ સ્વામીની સેવામાં વિતાવ્યું.

ગઢડા: સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયનું કેન્દ્ર

સહજાનંદ સ્વામીનો જન્મ ઉત્તર ભારતમાં છપૈયા ગામે થયો હતો, પણ ગુજરાતના ભાવનગર જિલ્લાના ગઢડા ખાતે તેમને દાદા ખાચર જેવા ભક્ત મળ્યા. ગઢડા સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયનું મુખ્ય સ્થાન અને ‘કાશી’ તરીકે જગવિખ્યાત બન્યું. ઇ.સ. 1665માં ગઢડા ગામની સ્થાપના માંચા ખાચરે કરી, અને એભલ ખાચરના પેઢીમાં દાદા ખાચરનો જન્મ થયો. દાદા ખાચરે સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયને પળે પળે સહકાર આપ્યો અને આ જગ્યાએ શ્રીજી મહારાજે 28 વર્ષ વિતાવ્યા.

શ્રીજી મહારાજ સાથે દાદા ખાચરનો અદ્ભુત સંબંધ

સવંત 1881માં દાદા ખાચરે પોતાના દરબારના ઓરડાઓ તોડાવી, ત્યાં મંદિર નિર્માણની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી. બ્રહ્માનંદ સ્વામીએ આદરપૂર્વક ‘બ્રહ્મવિલાસ’ ગ્રંથની રચના આ દરબારગઢમાં કરી. શ્રીજી મહારાજના સ્વધામગમન (ઇ.સ. 1886) બાદ દાદા ખાચર વધુ 23 વર્ષ જીવ્યા.

દાદા ખાચરની આજ્ઞાપાલકતા અને પરિક્ષાઓ

દાદા ખાચરે શ્રીજી મહારાજે લીધી તમામ પરિક્ષાઓમાં મચક આપ્યા વિના પાડી. જેમ વિશ્વામિત્રે રાજા હરિશ્ચંદ્રની પરિક્ષા લીધી, તેમ શ્રીજી મહારાજે પણ દાદા ખાચરની શ્રદ્ધા અને સમર્પણની કસોટી લીધી.

દાદા ખાચર: શ્રીસ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના શ્રેષ્ઠ ભક્ત

દાદા ખાચર ગઢપુરના રાજા હતા, જેમણે પોતાની પ્રજાનો સન્માન મેળવવા માટે નહીં, પરંતુ ભગવાન શ્રીસ્વામિનારાયણના ચરણોમાં પોતાની આસ્થાને જીવનમાં સર્વોચ્ચ સ્થાન આપ્યું. તેઓ શ્રીસ્વામિનારાયણના શ્રેષ્ઠ ભક્ત માનવામાં આવે છે, જેમણે પોતાની સંપૂર્ણ સંપત્તિ અને સમય સંપ્રદાયના સેવા કાર્યમાં વિતાવ્યા. ભગવાન શ્રીસ્વામિનારાયણે તેમની ભક્તિથી પ્રભાવિત થઈ તેમના દરબારમાં 28 વર્ષનો સમય વિતાવ્યો, જે આજે પણ ગઢપુરના ભગવાન શ્રીસ્વામિનારાયણ મંદિર દ્વારા સ્મરણમાં રાખવામાં આવે છે.

લગ્નમાં ભક્તિનો અનોખો સંદેશ

કુમુદબાને સંતાન ન હોવાથી દાદા ખાચરના બીજા લગ્ન માટે શ્રીસ્વામિનારાયણ મહારાજે જસુબાને પસંદ કરી. દાદાએ શરત રાખી કે મહારાજે રથ ચલાવવો પડશે. મહારાજે તેમના રથને હાંકી ભક્તિની મજબૂતી અને અપાર પ્રેમનો દર્શન કરાવ્યો. આ પ્રસંગે મહારાજે દાદા ખાચરની ભક્તિ પ્રત્યેનો પ્રેમ વ્યક્ત કર્યો, જેમાં ભક્તિની ભવ્યતા ઉજાગર થઈ.

દાદા ખાચરના નિસ્વાર્થ ભક્તિ ભાવ

એક પ્રસંગે સહજાનંદ સ્વામીએ દાદા ખાચર અને જીવા ખાચરને ધર્મશાળાની વાત કરી. જીવા ખાચરે સમયનો અભાવ જણાવ્યો જ્યારે દાદા ખાચરે પોતાનું ઘર સુધી સાદું આજીવન સેવામાં ધરાવવાની તત્પરતા બતાવી. આનો અર્થ એવો કે, દાદા ખાચરે પોતાના સુખ-સગવડો અને સંપત્તિને ભક્તિ માટે મૂકી દીધી.

શ્રીજી મહારાજનું વિયોગ અને દાદા ખાચરનું અંતિમ ભક્તિ દર્શન

જેઠ સુદ દશમ, સંવત ૧૮૮૬ના દિવસે દાદા ખાચરે શ્રીજી મહારાજના વિયોગમાં ગાઢ શોક અનુભવ્યો. લક્ષ્મીવાડીમાં, ગોપીનાથજી મહારાજે દાદા ખાચરને આશ્વાસન આપ્યું કે તેઓ સદા તેમના સાથે છે.

અંતિમ અવસાન

સંવત 1909 (1852)માં દાદા ખાચરે આ દુનિયા છોડી.

આ પણ વાંચો:-

• જાણો દેવીદાસ બાપુ ના પરબધામ નો ઇતિહાસ, ચમત્કારો, રહસ્યો
• સંત શ્રી જલારામબાપાનો ઇતિહાસ
• રાજા ભરથરીની સંપૂર્ણ જીવન કથા, ઇતિહાસ, ચમત્કારો, રહસ્યો