રક્ષાબંધનની વાર્તાઓ (Raksha Bandhan Stories): ભારતીય સંસ્કૃતિમાં રક્ષાબંધન પર્વનું વિશેષ મહત્વ છે. આ દિવસે ભાઈ પોતાની બહેનોના હાથમાં રાખડી બાંધે છે અને ભાઈ પોતાની બહેનની રક્ષા કરવાનું વચન આપે છે. ધાર્મિક ગ્રંથોમાં રક્ષાબંધન વિશે અનેક પ્રકારની પૌરાણિક કથાઓ જણાવવામાં આવી છે. ચાલો જાણીએ કે તેની શરૂઆત કેવી રીતે થઈ અને તેની સાથે કોણ જોડાયેલું છે. વાર્તાઓ લોકપ્રિય છે.

કૃષ્ણ અને દ્રૌપદી
ત્રેતાયુગમાં મહાભારતના યુદ્ધ પહેલા શ્રી કૃષ્ણએ રાજા શિશુપાલ સામે સુદર્શન ચક્ર ઉભું કર્યું હતું, તે દરમિયાન તેમના હાથમાં ઈજા થઈ અને લોહી વહેવા લાગ્યું, બદલામાં શ્રી કૃષ્ણએ દ્રૌપદીને આવનાર દરેક સંકટથી બચાવવાનું વચન લીધું હતું. ભવિષ્ય આ જ રાગ બાંધવાને કારણે કૃષ્ણએ રાગ હરણના સમયે દ્રૌપદીની રક્ષા કરી હતી, તેથી રક્ષાબંધનનો તહેવાર મનાવવામાં આવે છે.

ઈન્દ્ર અને ઈન્દ્રાણીની રાખી
એવું માનવામાં આવે છે કે એક સમયે અસુરો અને દેવતાઓ વચ્ચે યુદ્ધ ચાલી રહ્યું હતું.આસુરી શક્તિઓ પ્રબળ હતી. યુદ્ધમાં તેમનો વિજય નિશ્ચિત માનવામાં આવતો હતો. ઈન્દ્રાણીની પત્ની ઈન્દ્રાણી તેના પતિ અને દેવતાઓના રાજા ઈન્દ્રની ચિંતા કરવા લાગી. તેથી, પૂજા કર્યા પછી, તેણે એક શક્તિયુક્ત રક્ષણ દોરો બનાવ્યો અને તેને ઇન્દ્રના કાંડા પર બાંધ્યો. એવું કહેવાય છે કે આ પછી દેવતાઓએ યુદ્ધ જીત્યું અને તે દિવસથી સાવન પૂર્ણિમાના દિવસે રક્ષાબંધન ઉજવવામાં આવે છે. જો કે, આ એકમાત્ર ઘટના છે જેમાં પત્નીએ તેના પતિને રક્ષાબંધન રાખ્યું હતું. પરંતુ પાછળથી વૈદિક કાળમાં આમાં પરિવર્તન આવ્યું અને આ તહેવાર ભાઈ-બહેનના સંબંધમાં ફેરવાઈ ગયો.

મહારાણી કર્ણાવતી અને સમ્રાટ હુમાયુ
ચિત્તોડની રાણી કર્ણાવતીએ તેના રાજ્યને ગુજરાતના સુલતાન બહાદુર શાહના આક્રમણથી બચાવવા માટે સમ્રાટ હુમાયુને રાખડી મોકલી અને તેની રક્ષા કરવા વિનંતી કરી. હુમાયુએ પણ તેની રાખડી સ્વીકારી લીધી અને તેની રક્ષા માટે તેના સૈનિકો સાથે ચિત્તોડ જવા રવાના થયા. જો કે, હુમાયુ ચિત્તોડ પહોંચે તે પહેલા રાણી કર્ણાવતીએ આત્મહત્યા કરી લીધી.

યમ અને યમુના
એક પૌરાણિક કથા અનુસાર, જ્યારે મૃત્યુના દેવતા યમ 12 વર્ષ સુધી તેમની બહેન યમુનાની મુલાકાતે નહોતા ગયા ત્યારે યમુના દુઃખી થઈ ગઈ અને તેણે માતા ગંગાને આ વિશે વાત કરી. ગંગાએ આ માહિતી યમને આપી કે યમુના તેની રાહ જોઈ રહી છે. યમ યમુનાને મળવા આવ્યા. યમુના યમને જોઈને ખૂબ જ ખુશ થઈ અને તેણે તેના માટે વિવિધ પ્રકારની વાનગીઓ પણ બનાવી.યમ તેનાથી ખૂબ જ ખુશ થઈ ગઈ અને તેણે યમુનાને કહ્યું કે તે કોઈ પણ વરદાન માંગી શકે છે. આના પર યમુનાએ તેની પાસે વરદાન માંગ્યું કે યમ જલ્દીથી તેની બહેન પાસે આવે. યમ તેની બહેનના પ્રેમ અને સ્નેહથી મોહિત થયા અને યમુનાને અમરત્વનું વરદાન આપ્યું.આ ભાઈબંધ પ્રેમને રક્ષાબંધનના સંદર્ભમાં પણ યાદ કરવામાં આવે છે.

દેવી લક્ષ્મી અને રાજા બલી
ધાર્મિક કથાઓ અનુસાર, જ્યારે રાજા બલિએ અશ્વમેધ યજ્ઞ કર્યો હતો. ત્યારે ભગવાન વિષ્ણુએ વામન અવતાર લીધો અને રાજા બલિને ત્રણ પગથિયાંની જમીન દાનમાં આપવા કહ્યું. રાજાએ ત્રણ પગથિયા જમીન આપવાની હા પાડી હતી. રાજાએ હા પાડી કે તરત જ ભગવાન વિષ્ણુએ કદ વધાર્યું અને સમગ્ર પૃથ્વીને ત્રણ પગલામાં માપી અને રાજા બલિને અધધધ રહેવા માટે આપી. ત્યારે રાજા બલિએ ભગવાન વિષ્ણુ પાસે વરદાન માંગ્યું કે જ્યારે પણ હું ભગવાનને જોઉં ત્યારે માત્ર તમને જ જોઉં. દરેક ક્ષણે હું જાગું છું, હું ફક્ત તમને જ જોવા માંગુ છું. ભગવાને રાજા બલિને આ વરદાન આપ્યું અને રાજા સાથે અધધધ રહેવા લાગ્યા.

ભગવાન વિષ્ણુ રાજાની સાથે રહેવાને કારણે માતા લક્ષ્મી ચિંતિત થઈ ગયા અને નારદજીને આખી વાત કહી. ત્યારે નારદજીએ માતા લક્ષ્મીને કહ્યું કે તમે રાજા બલિને તમારો ભાઈ બનાવો અને ભગવાન વિષ્ણુને પૂછો.નારદજીની વાત સાંભળીને માતા લક્ષ્મી રડતા રડતા રાજા બલિ પાસે ગયા જ્યારે રાજા બલિએ માતા લક્ષ્મીને રડવાનું કારણ પૂછ્યું.માતાએ કહ્યું કે તેનો કોઈ ભાઈ નથી. તેથી તે રડે છે. માતાની વાત સાંભળીને રાજાએ કહ્યું કે આજથી હું તારો ભાઈ છું. ત્યારબાદ માતા લક્ષ્મીએ રાજા બલિને રાખડી બાંધી અને તેમના ભગવાન વિષ્ણુ પાસે માંગણી કરી. એવું માનવામાં આવે છે કે ત્યારથી ભાઈ-બહેનનો આ પવિત્ર તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે.

પોરસ અને એલેક્ઝાન્ડર
329 બીસીમાં એલેક્ઝાંડરે ભારત પર આક્રમણ કર્યું, પરંતુ સિકંદરની પત્ની જાણતી હતી કે પોરસમાંથી ભારતમાં એક જ રાજા છે, જેને સિકંદર હરાવી શકે છે. આ કારણે તેણે પોરસ પાસે રાખી મોકલી અને યુદ્ધમાં તેના પતિનો જીવ માંગ્યો અને પોરસે પણ તેની રાખી સ્વીકારી અને યુદ્ધમાં સિકંદરને ન મારવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી.

રાખી અને ટાગોર
નોબેલ પારિતોષિક વિજેતા રવીન્દ્રનાથ ટાગોરે બંગાળના વિભાજન પછી હિન્દુ અને મુસ્લિમોને એક થવાનો આગ્રહ કર્યો હતો અને બંને સમુદાયોને એકબીજાના કાંડા પર દોરો બાંધવા અનુરોધ કર્યો હતો.તેમણે રાખી વિશે નવો સંદેશ આપ્યો હતો.તેમણે કહ્યું હતું કે રાખી એ માનવતા માટેનું એક એવું બંધન છે, જેમાંથી જેમાં આપણે એકબીજાની રક્ષા કરવાની પ્રતિજ્ઞા લઈ શકીએ છીએ.