મોદી સરકાર 1 ફેબ્રુઆરીએ તેના બીજા કાર્યકાળ માટે વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરવા જઈ રહી છે. એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે આ બજેટમાં ટેક્સમાં છૂટથી લઈને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને સંરક્ષણ માટે કેટલીક જાહેરાતો કરવામાં આવી શકે છે. અગાઉ આ બજેટ 28મી ફેબ્રુઆરીએ રજૂ કરવામાં આવતું હતું, પરંતુ હવે તેને બદલીને 1લી ફેબ્રુઆરી કરવામાં આવ્યું છે. મોદી સરકારે વર્ષો જૂની પરંપરા તોડી છે.

વર્ષ 2017માં ભૂતપૂર્વ કેન્દ્રીય નાણાપ્રધાન અરુણ જેટલીએ જાહેરાત કરી હતી કે કેન્દ્રીય બજેટ હવે ફેબ્રુઆરીના છેલ્લા કામકાજના દિવસે રજૂ કરવામાં આવશે નહીં. બજેટ એ એક સરકારી દસ્તાવેજ છે જેના હેઠળ સરકાર આગામી નાણાકીય વર્ષ દરમિયાન અંદાજિત ખર્ચ અને આવક રજૂ કરે છે. આ પછી તેને સંસદમાંથી મંજૂરી મળે છે. આ પરંપરા ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીના અધિકારીઓએ 1860માં શરૂ કરી હતી.

1 ફેબ્રુઆરીએ બજેટ શા માટે રજૂ કરવામાં આવે છે?

ભૂતપૂર્વ નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ કહ્યું હતું કે બ્રિટિશ શાસન હેઠળ સંસ્થાનવાદી યુગ દરમિયાન અનુસરવામાં આવતી 92 વર્ષ જૂની પ્રથાને સમાપ્ત કરવા માટે બજેટ મહિનાના છેલ્લા દિવસને બદલે 1 ફેબ્રુઆરીએ રજૂ કરવામાં આવશે. તેમણે કહ્યું કે બજેટ ફેબ્રુઆરીના અંતમાં રજૂ કરવામાં આવતું હતું. આવી સ્થિતિમાં સરકાર પાસે 1 એપ્રિલથી લાગુ થવા માટે નવી નીતિઓ તૈયાર કરવા માટે ખૂબ જ ઓછો સમય હતો, જેના કારણે તેને બદલીને 1 ફેબ્રુઆરી કરવામાં આવી હતી.

રેલવે માટે અલગ બજેટની પ્રથા પણ સમાપ્ત

આ ફેરફાર સાથે તત્કાલિન નાણામંત્રીએ રેલવે માટે અલગ બજેટ રજૂ કરવાની પરંપરાનો પણ અંત આણ્યો હતો. રેલવે બજેટને કેન્દ્રીય બજેટ સાથે મર્જ કરવામાં આવ્યું હતું. તમને જણાવી દઈએ કે આ વખતે નિર્મલા સીતારમણ સતત છઠ્ઠું બજેટ રજૂ કરશે.

સાંજે 5 વાગ્યે બજેટ

1999 સુધી, કેન્દ્રીય બજેટ ફેબ્રુઆરીના છેલ્લા દિવસે સાંજે 5 વાગ્યે રજૂ કરવામાં આવતું હતું. આ સમય અંગ્રેજોના સમયથી નક્કી કરવામાં આવ્યો હતો. બ્રિટનમાં સવારે 11 વાગ્યે બજેટ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું, જ્યારે ભારતમાં તે સાંજે 5 વાગ્યે હતું. 1999માં અટલ બિહારી વાજપેયીની સરકારે તેને બદલીને 11 વાગ્યાનો ટાઇમ કર્યો હતો. તર્ક એવો હતો કે બજેટ પર ઉંડાણપૂર્વક ચર્ચા કરવા માટે પૂરતો સમય મળે.