લેણ્યાદ્રી ગણપતિ મંદિર 

ગિરિજાત્મજ મંદિર એ અષ્ટવિનાયકોમાં ભગવાન ગણેશનું છઠ્ઠું મંદિર છે, જે પુણે, મહારાષ્ટ્ર જિલ્લાના લેણ્યાદ્રી ખાતે બાંધવામાં આવ્યું છે. લેણ્યાદ્રી પર્વતમાળાનો એક પ્રકાર છે, જેને ગણેશ પહાડી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.

લેણ્યાદ્રીમાં ૩૦ બૌદ્ધ ગુફાઓ છે. ગિરિજાત્મજ મંદિર અષ્ટવિનાયકોમાં એકમાત્ર એવું મંદિર છે, જે પહાડો પર બનેલું છે, જે ૩૦ ગુફાઓમાંથી સાતમી ગુફામાં બનેલું છે. લોકો ભગવાન ગણેશના આઠ મંદિરોને પવિત્ર માનીને પૂજા કરે છે.

ગિરિજાત્મજ વિનાયક મંદિર મહારાષ્ટ્રના અષ્ટવિનાયકોમાંનું એક છે અને અષ્ટવિનાયકોમાં ભગવાન ગણેશનું છઠ્ઠું મંદિર છે.

આ મંદિર લેખન પર્વતમાળા પર આવેલું છે અને ગિરિજાત્મજ અષ્ટવિનાયક મંદિર પણ અષ્ટવિનાયકોમાં એકમાત્ર મંદિર છે જે પહાડો અને બૌદ્ધ ગુફાઓમાં બનેલું છે.

લેણ્યાદ્રી વાસ્તવમાં કુકડી નદીના ઉત્તર-પશ્ચિમ કિનારે બનેલ છે. અહીં ભગવાન ગણેશને ગિરિજાત્મજ તરીકે પૂજવામાં આવે છે. ગિરિજા વાસ્તવમાં દેવી પાર્વતી અને આત્મજ (પુત્ર)નું નામ છે. ગણેશ પુરાણમાં આ સ્થાનને જીરણાપુર અને લેખન પરબત કહેવામાં આવ્યું છે.

દંતકથાઓ 

ગણપતિ શાસ્ત્ર અનુસાર ગણેશ મયુરેશ્વરના રૂપમાં અવતર્યા હતા જેમની છ હાથ અને સફેદ રંગ હતી. તેમનું વાહન મોર હતું. તેનો જન્મ ત્રેતાયુગમાં શિવ અને પાર્વતીના સંતાન તરીકે રાક્ષસ સિંધુને મારવાના હેતુથી થયો હતો.

એકવાર પાર્વતીએ ધ્યાન કરી રહેલા તેના પતિ શિવને કંઈક પૂછ્યું. પરંતુ ભગવાન શિવે કહ્યું કે તેઓ “સમગ્ર બ્રહ્માંડના સમર્થક – ગણેશ” પર ધ્યાન કરી રહ્યા છે અને આ પછી પાર્વતીએ પણ ગણેશ મંત્રનો પાઠ કરીને ધ્યાન કરવાનું શરૂ કર્યું. પુત્રની ઈચ્છામાં પાર્વતી પણ ભગવાન ગણેશની તપસ્યામાં લીન થઈ ગઈ.

તેમણે લેણ્યાદ્રીમાં લગભગ ૧૨ વર્ષ સુધી તપસ્યા કરી. તેમની તપસ્યાથી પ્રસન્ન થઈને ગણેશજી પ્રસન્ન થયા અને તેમના પુત્ર તરીકે જન્મ લીધો.

એવું કહેવાય છે કે હિંદુ મહિના ભાદ્રપદના પખવાડિયાની ચોથી ચંદ્ર રાત્રે પાર્વતીએ ભગવાન ગણેશની માટીની મૂર્તિની પૂજા કરી અને તેમાંથી ભગવાન ગણેશ પ્રગટ થયા.

તેથી જ એવું કહેવાય છે કે દેવી પાર્વતીએ લેન્યાદ્રીમાં ભગવાન ગણેશને જન્મ આપ્યો હતો. રાક્ષસી રાજા સિંધુ, જે જાણતા હતા કે તે ગણેશના હાથે મૃત્યુ પામશે, તેણે વારંવાર અન્ય રાક્ષસો જેમ કે ક્રુતલ, બાલાસુર, વ્યોમાસુર, ક્ષેમ્મા, કુશલ વગેરેને ભગવાન ગણેશને મારવા મોકલ્યા. પરંતુ ભગવાન ગણેશને હરાવવાને બદલે ભગવાન ગણેશએ જ તેનો નાશ કર્યો.

ભગવાન ગણેશને મયુરેશ્વરનું બિરુદ પણ આપવામાં આવ્યું છે. પાછળથી મયુરેશ્વરે રાક્ષસી સિંધુનો વધ કર્યો. તેથી આ મંદિરને અષ્ટવિનાયકોમાં ભગવાન ગણેશના સૌથી મહત્વપૂર્ણ મંદિરોમાંનું એક માનવામાં આવે છે.

વિશેષતા 

ગિરિજાત્મજ મંદિરના મુખ્ય દેવતા ભગવાન ગિરિજાત્મજ (ગણેશજી) છે, જે દેવી ગિરિજાના પુત્ર તરીકે પણ ઓળખાય છે. ગુફામાં બનેલા ભગવાન ગણેશના આ મંદિરમાં આપણને ગુફાની કાળી દિવાલો પર ગણેશજીની મૂર્તિ કોતરેલી જોવા મળે છે.

મંદિર સુધી પહોંચવા માટે ૨૮૩ પગથિયાં ચઢવા પડે છે. મંદિરમાં ભગવાન ગણેશની મૂર્તિઓ તેમજ ભગવાન ગણેશના બાળપણ, યુદ્ધ અને તેમના લગ્નની તસવીરો છે.

!! ગણપતિ બાપ્પા મોરયા !!