અષ્ટવિનાયક – ૭ 
ઇતિહાસ

પેશ્વા બાજીરાવ I ના ભાઈ અને લશ્કરી કમાન્ડર ચીમાજી અપ્પાએ પોર્ટુગીઝ પાસેથી વસઈ કિલ્લો જીત્યા પછી મંદિરની સ્થિતિ સુધારી અને મંદિરના શિખરને સોનાથી શણગાર્યો.

ભગવાન ગણેશના ભક્ત અપ્પા શાસ્ત્રી જોશીએ પણ ૧૯૬૭માં મંદિરની હાલત સુધારી હતી.

ધાર્મિક મહત્વ

ઓઝરનું ગણેશ મંદિર ભગવાન ગણેશના અષ્ટવિનાયકોમાં સાતમા સ્થાને આવે છે, ઘણી વખત ભક્તો પાંચમા સ્થાને જ આ મંદિરના દર્શન કરવા આવે છે.

મુદ્ગલ પુરાણ, સ્કંદ પુરાણ અને તમિલ વિનાયક પુરાણ મુજબ: રાજા અભિનંદને એક બલિદાન આપ્યું હતું, જેમાં તેણે દેવ ઈન્દ્રને કંઈપણ રજૂ કર્યું ન હતું. વ્યથિત, ઇન્દ્રએ કાલ (સમય/મૃત્યુ) ને તેના બલિદાનને સમાપ્ત કરવાનો આદેશ આપ્યો.

આ પછી કાલે અસુર વિઘ્નાસુરનું રૂપ ધારણ કર્યું, જે બલિદાનની પ્રક્રિયામાં અવરોધ બનીને ઊભું હતું. આ સાથે તેણે સૃષ્ટિનો પણ નાશ કરવાનું શરૂ કર્યું, યજ્ઞમાં વિઘ્ન બનવાની સાથે તે બીજાને પણ નુકસાન પહોંચાડી રહ્યો હતો.

 પછી સંતો નારાજ થયા અને ભગવાન શિવ અને બ્રહ્માને મદદ માટે પ્રાર્થના કરી, જેમણે સંતોને ભગવાન ગણેશની પૂજા કરવાનું કહ્યું.

તપસ્વીઓની પ્રાર્થના સાંભળીને, ભગવાન ગણેશએ અસુર રાજા સાથે યુદ્ધ શરૂ કર્યું, જેમાં અસુરોને જલ્દી સમજાયું કે તે ગણેશને હરાવી શકશે નહીં અને તેથી જ તેણે કોઈને નુકસાન ન પહોંચાડવાનું વચન આપ્યું. ત્યારથી ભગવાન ગણેશને વિઘ્નહર્તા પણ કહેવામાં આવે છે.

હાર પછી વિઘ્નાસુરે પણ ભગવાન ગણેશને તેમનું નામ લેવા પ્રાર્થના કરી અને કહેવાય છે કે ત્યારથી આ મંદિર વિઘ્નેશ્વર મંદિર કહેવાય છે. મંદિરમાં વિઘ્નેશ્વરના રૂપમાં ભગવાન ગણેશની મૂર્તિ જોવા મળે છે.

આ મૂર્તિનો સમાવિષ્ટ ઈતિહાસ જણાવે છે કે રાજા અભિનંદન દ્વારા આયોજિત પ્રાર્થનાનો નાશ કરવા માટે દેવોના રાજા ઈન્દ્ર દ્વારા વિઘ્નાસુર નામના રાક્ષસની રચના કરવામાં આવી હતી. જો કે, રાક્ષસે એક ડગલું આગળ વધીને તમામ વૈદિક, ધાર્મિક કાર્યોનો નાશ કર્યો અને રક્ષણ માટે લોકોની પ્રાર્થનાનો જવાબ આપવા માટે ભગવાન ગણેશજીએ તેને હરાવ્યો. વાર્તા આગળ જણાવે છે કે જીતી લેવા પર રાક્ષસે ભિક્ષા માંગી અને ગણેશને દયા બતાવવા વિનંતી કરી. ત્યારે ગણેશજીએ તેમની અરજી મંજૂર કરી, પરંતુ આ શરતે કે જ્યાં ગણેશજીની પૂજા થઈ રહી છે ત્યાં રાક્ષસે ન જવું જોઈએ. બદલામાં રાક્ષસે વિનંતી કરી કે તેનું નામ ગણેશના નામ પહેલાં લેવું જોઈએ, આ રીતે ગણેશનું નામ વિઘ્નહર અથવા વિઘ્નેશ્વર (સંસ્કૃતમાં વિઘ્નનો અર્થ થાય છે કોઈક અણધારી, અણધારી ઘટના અથવા કારણને લીધે ચાલુ કામમાં અચાનક વિક્ષેપ). અહીંના ગણેશને શ્રી વિઘ્નેશ્વર વિનાયક કહેવામાં આવે છે.

મંદિર પૂર્વ તરફ છે અને તેની ચારે બાજુ પથ્થરની જાડી દિવાલ છે. એક દિવાલ પર ચાલી શકાય તેમ છે. મંદિરનો મુખ્ય હોલ ૨૦ ફૂટ લાંબો છે અને અંદરનો હોલ ૧૦ ફૂટ લાંબો છે. આ મૂર્તિ પૂર્વ તરફ મુખ કરીને ડાબી તરફ તેની થડ અને આંખોમાં માણેક છે. કપાળ પર હીરા અને નાભિમાં રત્ન છે. ગણેશની મૂર્તિની બે બાજુઓ પર રિદ્ધિ અને સિદ્ધિની મૂર્તિઓ મૂકવામાં આવે છે. મંદિરની ટોચ સુવર્ણ જડિત છે અને સંભવતઃ વસઈ અને સાષ્ટીના પોર્ટુગીઝ શાસકોને હરાવીને ચીમાજી અપ્પાએ બાંધ્યું હતું. આ મંદિર સંભવતઃ ૧૭૮૫ ની આસપાસ બાંધવામાં આવ્યું હતું.

આ મંદિર તે સમયની મહારાષ્ટ્રમાં પ્રચલિત શૈલીમાં બંધાયું છે.લાખો લોકોની ભીડ અહી પણ ઉમટે છે. ભગવાન શ્રી ગણેશજી દરેકની મનોકામના પૂર્ણ કરે છે.

આ મંદિર પુણે-નાસિક હાઇવેની નજીક સ્થિત છે. ઓઝર શહેરમાં તે ચારે બાજુથી ઊંચી પથ્થરની દિવાલોથી ઘેરાયેલું છે, અને તેની ટોચ સોનાની બનેલી છે. આ મંદિર કુકડી નદીના કિનારે આવેલું છે. વાયા મુંબઈ-થાણે-કલ્યાણ-બાપ્સાઈ-સરલગાંવ-ઓતુર, ઓઝાર ૧૮૨ કિમી છે.

!! ગણપતિ બાપ્પા મોરયા !!