ઉત્તાનપાદાસન : ઉત્તાનપાદાસન એટલે ઉત્તાન + પાદ. ઉત્તાન શબ્દનો અર્થ થાય છે ઉઠાવવું અને પાદ એટલે પગ. ઉત્તાનપાદાસનમાં પગને ઉઠાવવામાં આવે છે.  તેથી આ આસનને ઉત્તાનપાદાસન કહેવામાં આવે છે. આ આસનને દ્વિપાદાસન પણ કહેવામાં આવે છે.

મૂળ સ્થિતિ : સ્વચ્છ આસન પર સીધા સૂઈ જાઓ.

પદ્ધતિ :

• સૌ પ્રથમ સ્વચ્છ આસન પર સીધા સૂઈ જાઓ.
• બન્ની હાથ શરીરની બાજુમાં રાખો. હથેળીઓ જમીન તરફ રાખો.
• બન્ને પગની એડીઓ અને પંજા જોડેલા રાખો.
• ધીમે ધીમે શ્વાસ અંદર લઈ બન્ને પગને ઘૂંટણમાંથી વાળ્યા વગર ઉપર તરફ ઉઠાવો.
• શરીરની ક્ષમતા અનુસાર પગને ઉપર તરફ ઉઠાવો.
• થોડીવાર આ સ્થિતિમાં રહો.
• શરૂઆતમાં 15 સેકંડથી શરૂ કરી 2-3 મિનિટ સુધી આ આસન કરી શકાય છે.
• ત્યાર બાદ ધીમે ધીમે મૂળ સ્થિતિમાં આવો.

ધ્યાનમાં રાખવાની બાબતો :

• પગને ઘૂંટણમાંથી વાળવા નહિ.
• પગ ઉપર તરફ લઈ જતી વખતે શ્વાસ રોકી રાખવો.
• શરૂઆતમાં વધુ સમય આ આસનમાં રહેવું નહિ.
• મનને કેંદ્રિત કરવું.
• મસ્તકથી થાપા સુધીના ભાગને જમીનથી જોડેલું રાખવું.
• અલ્સર કે હર્નિયાની તકલીફવાળા લોકોએ આ આસન કોઈ યોગ નિષ્ણાતની સલાહ પ્રમાણે જ કરવું.

ફાયદા :

• પેટની વધારાની ચરબી દૂર થાય છે.
• સાથળની વધારાની ચરબી ધીમે ધીમે દૂર થાય છે.
• શરીરમાં લોહિનું પરિભ્રમણ વધે છે.
• શરીરના આંતરિક અવયવોને પોષણ મળે છે.
• આંતરડા, જઠર અને સ્વાદુપિંડ મજબૂત બને છે.
• કરોડથી નિચલો હિસ્સો વધુ મજબૂત બને છે.
• કબજિયાત, અપચો કે ગૅસ જેવી તકલીફોમાં આ આસનથી રાહત મળે છે.
• આ આસન હરસ-મસા જેવી તકલીફના નિવારણ માટે ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
• શરીરની સ્થૂળતા ઓછી થાય છે.
• પાચનતંત્ર મજબૂત બને છે.
• કમરદર્દની તકલીફ દૂર થાય છે.