સોમવારે દેશભરમાં દિવાળીનો તહેવાર ઉજવવામાં આવી રહ્યો છે. આ તહેવાર દર વર્ષે કારતક માસના કૃષ્ણ પક્ષની અમાવાસ્યાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. દિવાળી પર દરેક લોકો દેવી લક્ષ્મીની સાથે ગણેશની પૂજા કરે છે. પરંતુ બહુ ઓછા લોકો જાણે છે કે માતા લક્ષ્મીની સાથે ગણેશની પૂજા શા માટે કરવામાં આવે છે અને રિદ્ધિ સિદ્ધિ કોણ છે. વળી, દિવાળીની પૂજામાં શુભ કેમ લખાય છે? દિવાળીનો આ તહેવાર ધનતેરસથી શરૂ થાય છે અને પાંચ દિવસ સુધી ચાલે છે. 10 નવેમ્બર ધનતેરસ, 11 નવેમ્બર છોટી દિવાળી, 12 ઓક્ટોબરે નવેમ્બર પર લક્ષ્મી પૂજન, 13 નવેમ્બર સૂર્યગ્રહણ, 14 નવેમ્બર ગોવર્ધન પૂજન, 15 નવેમ્બર ભાઈબીજ.

ભગવાન ગણેશ અને માતા લક્ષ્મીની પૂજા કરવામાં આવે છે.

મા લક્ષ્મીની સાથે ભગવાન ગણેશની પણ પૂજા કરવી જરૂરી છે. માતા લક્ષ્મી શ્રી એટલે કે ધન અને સંપત્તિના માલિક છે જ્યારે શ્રી ગણેશ બુદ્ધિ અને વિવેકના છે. બુદ્ધિ વગર ધન અને સંપત્તિ મેળવવી મુશ્કેલ છે. માતા લક્ષ્મીની કૃપાથી જ માણસને ધન અને સમૃદ્ધિ મળે છે. માતા લક્ષ્મીની ઉત્પત્તિ પાણીમાંથી થઈ છે અને પાણી હંમેશા ફરતું રહે છે, તેવી જ રીતે લક્ષ્મી એક જગ્યાએ રહેતી નથી. લક્ષ્મીને સંભાળવા માટે બુદ્ધિ અને વિવેકની જરૂર છે. બુદ્ધિ અને વિવેક વગર લક્ષ્મીને સંભાળવી મુશ્કેલ છે, તેથી દિવાળી પૂજામાં લક્ષ્મીની સાથે ગણેશની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે. જેથી લક્ષ્મી સાથે બુદ્ધિ પણ પ્રાપ્ત થાય છે. એવું કહેવાય છે કે જ્યારે લક્ષ્મી મળે છે, ત્યારે તેની ચમકમાં વ્યક્તિ પોતાનો અંતરાત્મા ગુમાવી બેસે છે અને તેની બુદ્ધિ કામ કરતી નથી. તેથી લક્ષ્મીજીની સાથે ગણેશજીની પણ હંમેશા પૂજા કરવી જોઈએ.

માતા લક્ષ્મી અને ભગવાન ગણેશની પૌરાણિક કથા

18 મહાપુરાણના ઉલ્લેખિત કથાઓ અનુસાર, મંગળ ગ્રહના દાતા ભગવાન ગણેશ, દેવી લક્ષ્મીના દત્તક પુત્ર છે, એકવાર માતા લક્ષ્મીને પોતાના પર ગર્વ હતો. ત્યારે ભગવાન વિષ્ણુએ કહ્યું કે ભલે આખું જગત તમારી પૂજા કરે છે અને તમને મેળવવા માટે સદાય ઉત્સુક રહે છે, પરંતુ તેમ છતાં તમે અપૂર્ણ છો. ભગવાન વિષ્ણુએ આ કહ્યા પછી માતા લક્ષ્મીએ કહ્યું કે એવું શું છે કે હું હજી અધૂરી છું. ત્યારે ભગવાન વિષ્ણુએ કહ્યું કે જ્યાં સુધી સ્ત્રી માતા ન બને ત્યાં સુધી તે પૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરી શકતી નથી. તમે નિઃસંતાન હોવાને કારણે જ તમે અધૂરા છો. આ જાણીને માતા લક્ષ્મી ખૂબ દુઃખી થયા. માતા પાર્વતીએ પુત્ર ગણેશને પોતાના ખોળામાં બેસાડ્યા ત્યારે માતા લક્ષ્મી દુ:ખી હતા તે જોઈને માતા પાર્વતીએ પુત્ર ગણેશને પોતાના ખોળામાં બેસાડ્યો. ત્યારથી ભગવાન ગણેશ માતા લક્ષ્મીના દત્તક પુત્ર તરીકે ઓળખાવા લાગ્યા. શ્રી ગણેશને દત્તક પુત્ર તરીકે મળવાથી માતા લક્ષ્મી ખૂબ જ ખુશ હતી. દેવી લક્ષ્મીએ ગણેશજીને વરદાન આપ્યું હતું કે જે મારી પૂજાથી તમારી પૂજા નહીં કરે, લક્ષ્મી ક્યારેય તેની સાથે રહેશે નહીં. તેથી, દિવાળીની પૂજામાં, ભગવાન ગણેશને દેવી લક્ષ્મીની સાથે દત્તક પુત્ર તરીકે પૂજવામાં આવે છે.

દિવાળી પૂજાની રીત

દિવાળી પૂજા માટે પૂજા સ્થળને એક દિવસ અગાઉથી શણગારવાનું શરૂ કરવું જોઈએ. દિવાળીની પૂજા શરૂ કરતા પહેલા પણ પૂજા સામગ્રી એકત્રિત કરી લેવી. દેવી લક્ષ્મીની પસંદગીને ધ્યાનમાં રાખીને પૂજા કરવામાં આવે તો શુભ યોગ બને છે. માતાના પ્રિય રંગો લાલ અને ગુલાબી છે. આ પછી, ફૂલો વિશે વાત કરીએ તો, કમળ અને ગુલાબ દેવી લક્ષ્મીના પ્રિય ફૂલો છે. પૂજામાં ફળોનું પણ વિશેષ મહત્વ હોય છે.

ફળોમાં, તેમને શ્રીફળ, સીતાફળ, બોર, દાડમ અને શિંગોડા ગમે છે. તેમાંથી કોઈપણ ફળનો ઉપયોગ તમે પૂજા માટે કરી શકો છો. જો તમારે અનાજ રાખવું હોય તો ચોખા રાખો, જ્યારે મીઠાઈમાં દેવી લક્ષ્મીની પસંદગી હલવો, શીરો તેમજ કેસર અને નૈવેદ્યથી બનેલી ખીર છે. માતાના સ્થાન પર અત્તર લગાવવા માટે કેવડા, ગુલાબ અને ચંદનના અત્તરનો ઉપયોગ કરવો.

દીવા માટે ગાયનું ઘી, સીંગદાણા કે તલના તેલનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. તેનાથી મા લક્ષ્મી જલ્દી પ્રસન્ન થાય છે. પૂજા માટેની અન્ય મહત્વની વસ્તુઓમાં શેરડી, કમળ, હળદર, પંચામૃત, ગંગાજળ, ઊનનું આસન, ગાયનું છાણ, સિંદૂર વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

ભગવાન ગણેશ અને માતા લક્ષ્મીની મૂર્તિ આ રીતે રાખો

જ્યોતિષીઓના મતે તમામ દેવતાઓમાં ભગવાન ગણેશની સૌથી પહેલા પૂજા કરવામાં આવે છે. જ્યાં ભગવાન ગણેશની પૂજા કરવામાં આવે છે, તેમની સાથે તેમની પત્ની રિદ્ધિ અને સિદ્ધિ અને તેમના પુત્રો શુભ અને લાભ પણ હોય છે. તેનાથી પૂજા કરનારના ઘરની અશાંતિ દૂર થાય છે. રિદ્ધિ અને સિદ્ધિ બ્રહ્માની પુત્રીઓ છે. માતા હંમેશા તેના પુત્રના જમણા હાથ પર બેસે છે. તેથી ગણેશજીની મૂર્તિ માતાની મૂર્તિની ડાબી બાજુ રાખવી જોઈએ.

બાજટનો શણગાર

સૌથી પહેલા માતા લક્ષ્મી અને ભગવાન ગણેશની મૂર્તિઓને બાજટ પર એવી રીતે રાખો કે તેમનો ચહેરો પૂર્વ કે પશ્ચિમ દિશામાં હોવો જોઈએ. લક્ષ્મીજી, ગણેશજીની જમણી બાજુ રહે. પૂજા કરનારાઓએ મૂર્તિઓની સામે બેસવું જોઈએ. લક્ષ્મીજી પાસે ચોખા પર કળશ મૂકવા. નારિયેળને લાલ કપડામાં એવી રીતે લપેટી લેવા કે નારિયેળનો આગળનો ભાગ દેખાય અને તેને કળશ પર રાખવા. આ કળશ વરુણનું પ્રતીક છે. બે મોટા દીવા મૂકવા. એકમાં ઘી અને બીજામાં તેલ ભરવું. એક દીવો બાજટની જમણી બાજુએ અને બીજો મૂર્તિઓના ચરણ પાસે રાખવા. આ સિવાય ગણેશજીની પાસે દીવો રાખવો.

મૂર્તિઓ સાથે બાજટની આગળ એક નાનકડુ અન્ય બાજટ મૂકવુ અને તેના પર લાલ કપડું ફેલાવવુ. કળશ તરફ મુઠ્ઠી ચોખા સાથે લાલ કપડા પર નવ ગ્રહના પ્રતીક રૂપે નવ ઢગલા કરવા. ગણેશજી તરફ ચોખાના સોળ ઢગલા કરવા. આ સોળ માતૃકાઓના પ્રતીક છે. નવગ્રહ અને ષોડશ માતૃકા વચ્ચે સ્વસ્તિકનું ચિહ્ન બનાવો.

મધ્યમાં સોપારી અને ચારેય ખૂણા પર ચોખાનો ઢગલો મૂકવો. મધ્યમાં ॐ લખો. નાની બાજટની સામે ત્રણ પ્લેટ અને પાણીથી ભરેલો કળશ મૂકવો. પૂજાની થાળીમાં અગિયાર દીવા, પતાશા, મીઠાઈ, વસ્ત્રો, આભૂષણ, ચંદન, સિંદૂર, કંકુ, સોપારી, ફૂલ, દૂર્વા, ચોખા, લવિંગ, એલચી, કેસર-કપૂર, હળદરનો લેપ, સુગંધિત વસ્તુઓ, ધૂપ, અગરબત્તી વગેરેને વ્યવસ્થિત રાખવા.

તમારા પરિવારના સભ્યોએ તમારી ડાબી બાજુએ બેસવું જોઈએ. જો કોઈ મુલાકાતી હોય, તો તેણે તમારી અથવા તમારા પરિવારના સભ્યોની પાછળ બેસવું જોઈએ. દર વર્ષે દિવાળીની પૂજામાં નવો સિક્કો લો અને જૂના સિક્કા સાથે રાખો અને દીવાળી પર પૂજા કરો અને પૂજા પછી બધા સિક્કા તિજોરીમાં રાખો. સમગ્ર પૂજા જો શક્ય હોય તો બ્રાહ્મણ દ્વારા વિધિ પૂર્વક પૂજા કરાવવી ખૂબ જ ફાયદાકારક રહેશે.

કુબેર પૈસાની રક્ષા કરે છે

શાસ્ત્રો અનુસાર ભગવાન કુબેર દેવી લક્ષ્મીના ધન અને સંપત્તિની સંભાળ અને રક્ષણ માટે જવાબદાર છે. કેટલા પૈસા કોને, ક્યારે આપવા, એનો ભાર માતાએ કુબેરને આપ્યો છે. તેથી દિવાળી પર દેવી લક્ષ્મી-ગણેશની સાથે કુબેરની પૂજા પણ જરૂરી છે.